Parkinson en parkinsonisme. Ondanks maar een klein verschil in schrijfwijze, is er inhoudelijk een behoorlijk verschil tussen deze twee begrippen. Wanneer we het over parkinson hebben, dan hebben we het zowel over de ziekte van Parkinson, ongeveer 70% van de gestelde diagnoses, als over parkinsonisme, goed voor ongeveer 30% van de gestelde diagnoses. Best lastig, toch? In dit artikel gaan we je precies uitleggen waar de overeenkomsten en verschillen zitten, maar daarvoor gaan we eerst even terug naar de basis.
Wat is de ziekte van Parkinson?
De ziekte van Parkinson is een langzaam progressieve neurologische aandoening en het gevolg van de afbraak van dopamine-producerende neuronen in een deel van de hersenen dat de substantia nigra (letterlijk: zwarte substantie) wordt genoemd. De substantia nigra is een zwarte kern in het middendeel van de hersenen en speelt een belangrijke rol bij het uitvoeren van bewegingen. Zonder de zenuwcellen in deze zwarte kern zouden we niet in staat zijn om bepaalde handelingen uit te voeren zoals fietsen, voorwerpen oppakken of zelfs het opstaan vanuit onze stoel. Echter naast motorische klachten kent Parkinson ook niet-motorische klachten.
Motorische klachten (bewegen)
- problemen met normale activiteiten, zoals lopen, aankleden, praten of eten (te weinig of langzaam bewegen).
- beven van de armen en soms ook benen (trillen).
- verhoogde spierspanning (stijfheid).
- moeite met evenwicht bewaren en vallen (balans).
Niet-motorische klachten
- minder goed kunnen ruiken.
- pijn.
- moeite met slikken en stoelgang.
- plas- en erectieproblemen.
- slecht kunnen slapen en heftig dromen, waarbij je met je armen en benen om je heen slaat.
Wat is parkinsonisme?
Zoals eerder aangegeven kan parkinsonisme (atypisch parkinsonisme) – een verzamelnaam voor aandoeningen die lijken op parkinson – in veel opzichten op de ziekte van Parkinson lijken. Zaken die overeen kunnen komen, zijn bijvoorbeeld: stijfheid, traagheid, of trillen. Maar in werkelijkheid zit er behoorlijk wat verschil in niet alleen de oorzaak, maar ook bijvoorbeeld de afwijkingen in de hersenen. Voor we verder ingaan op de belangrijkste verschillen en overeenkomsten tussen de ziekte van Parkinson en parkinsonisme, de verschillende categorieën parkinsonismen op een rijtje:
- MSA: Mensen kunnen moeilijk hun bloeddruk op peil houden, plassen moeilijk en mannen hebben erectieproblemen.
- PSP: Mensen hebben moeite om hun ogen te bewegen en vallen vaak.
- CBD: De ene lichaamshelft is heel stijf en gaat een eigen leven leiden.
- Vasculair parkinsonisme: VaP is het gevolg van een of meerdere herseninfarcten, waardoor de hersenen zijn beschadigd.
- Medicamenteus parkinsonisme: Deze ziekte ontstaat door bepaalde medicijnen.
- Toxisch parkinsonisme: Wordt veroorzaakt als je in contact komt met bepaalde giftige stoffen.
- Lewy body dementie (LBD): Problemen met denken en onthouden, in de war of ernstig somber voelen, dingen gaan zien die er eigenlijk niet zijn.
Belangrijkste overeenkomsten
De klachten die parkinsonismen veroorzaken, vooral in het begin, kunnen erg veel op die van de ziekte van Parkinson lijken. Het betreft hier vooral de motorische symptomen zoals stijfheid, traagheid en trillen. Maar later ook een aantal cognitieve symptomen zoals geheugenproblemen en problemen met de spraak. Dit maakt het soms extra lastig om snel de juiste diagnose te kunnen stellen.
Belangrijkste verschillen
Een van de grootste verschillen zit in het verloop van het ziektebeeld. De progressie van de ziekte van Parkinson verloopt over het algemeen trager dan bij parkinsonisme, wat binnen 5 tot 12 jaar dodelijk is. Mensen met de ziekte van Parkinson reageren over het algemeen beter (en ook langduriger) op medicatie en treden bepaalde complicaties (zoals vallen) pas later in de ziekte op.
Parkinson vs. Parkinsonisme: conclusie
Parkinson is dus de verzamelnaam voor zowel de ziekte van Parkinson als parkinsonisme. Hoewel de ziekte van Parkinson en parkinsonismen vergelijkbare symptomen kunnen vertonen, is er behoorlijk wat verschil in de oorzaak en het verloop. Een nauwkeurige diagnose is essentieel voor het bepalen van de meest effectieve behandeling en het verbeteren van de levenskwaliteit. Overigens kan een diagnose pas na overlijden met 100% worden bevestigd door middel van obductie (onderzoek van de hersenen met een microscoop). Uit dit soort onderzoek blijkt dat bij 5 tot 25% van de patiënten geen sprake was van de ziekte van Parkinson, maar van een bepaalde vorm van (atypisch) parkinsonisme¹.
ParkinsonNL wil zo snel mogelijk de ziekte afremmen en genezen en tegelijk de zorg verbeteren voor mensen die nú parkinson hebben. Daarom investeren we in onderzoek en innovaties die het verschil maken voor mensen met parkinson.