Parkinson is een progressieve ziekte. Dat betekent dat de ziekte langzaam erger wordt na verloop van tijd. In dit artikel lees je over het verloop van parkinson, de vijf fasen van parkinson en hoe snel symptomen zich ontwikkelen.
Het verloop van parkinson verschilt per persoon en is daardoor moeilijk te voorspellen. Toch zijn er wel bepaalde stappen in het ziekteverloop die bij de meeste mensen met parkinson voorkomen. Zo beginnen de parkinson symptomen bij 75% van de mensen aan één kant van het lichaam en krijgen de meesten na verloop van tijd last van balansproblemen. Om het stadium van parkinson bij mensen te bepalen en het verloop van de ziekte te kunnen beschrijven, hebben Hoehn en Yahr in 1967 een schaal opgesteld bestaande uit de vijf fasen van de ziekte van Parkinson. Het is belangrijk om hierbij te benoemen dat deze fasen van Hoehn en Yahr alleen gericht zijn op motorische symptomen, problemen met het bewegen dus. De ziekte van Parkinson bestaat echter niet alleen uit motorische symptomen, maar ook uit een scala aan andere symptomen, zoals slaap- en darmproblemen. Hoewel deze vijf fases dus niet een volledig beeld van de ziekte geven, geven ze wel een goede indicatie van de ontwikkeling van parkinson.
De eerste twee fasen van Hoehn en Yahr worden ook wel vroege parkinson genoemd, fase 3 de middenfase, en fase 4 en 5 gevorderde parkinson.
Help parkinson stoppen → Doneer nu en steun ParkinsonNL in de strijd tegen parkinson
Fase 1: de unilaterale fase (oftewel: de eenzijdige fase)
Bij een groot deel van de mensen met parkinson beginnen de bewegingsproblemen aan één kant van het lichaam. Deze zijde blijft vaak gedurende het verloop van de ziekte de meest aangedane kant. De eerste symptomen zijn vaak mild en bestaan uit bijvoorbeeld trillen (tremor), moeizame start van bewegen, minder goed kunnen bewegen en spierstijfheid. Omdat ze nog mild zijn en slechts aan één zijde, is het nog relatief makkelijk om ze te compenseren met de ‘goede’ kant van het lichaam. Sommige mensen met deze beginnende symptomen van parkinson verbergen ze dan ook, bijvoorbeeld uit schaamte of angst voor onbegrip.
Fase 2: de bilaterale fase (oftewel: de tweezijdige fase)
Na verloop van tijd breiden de symptomen zich uit naar beide zijden van het lichaam en het midden van het lichaam. Het verbergen of negeren van de symptomen lukt dan ook niet meer. Ook alledaagse handelingen, zoals lopen, vlot communiceren en multitasken (bijvoorbeeld lopen en praten tegelijk), die voorheen vanzelf gingen, gaan nu langzamer en vergen meer concentratie. In deze fase valt vaak ook op dat de spraak verandert: de persoon met parkinson gaat zachter of onduidelijker spreken, of begint sterk en zwakt dan af. Problemen met slikken kunnen optreden, en mensen met parkinson kunnen een zogenoemd ‘maskergelaat’ ontwikkelen, waarbij het gezicht uitdrukking verliest doordat de gezichtsspieren minder flexibel zijn. Voor deze symptomen geldt dat ze zich ook in andere stadia van parkinson kunnen ontwikkelen. Over het algemeen zijn mensen in deze fase nog zelfstandig en kunnen ze nog steeds voor zichzelf zorgen en alleen wonen.
Fase 3: de evenwichtsfase
Geleidelijk aan nemen de symptomen uit fase 1 en 2 steeds verder toe. Alledaagse handelingen worden echt moeilijk en er treden steeds meer problemen met balans op. Kenmerkend voor mensen in de evenwichtsfase is daardoor dat ze vaker vallen. Ze verliezen hun evenwicht sneller, bijvoorbeeld wanneer ze zich omdraaien of wanneer ze geduwd worden. In deze fase gebruiken mensen met parkinson ook steeds vaker hulpmiddelen om zelfstandig te blijven. Over het algemeen kunnen veel mensen in de evenwichtsfase van parkinson nog wel zelfstandig functioneren, hoewel ze vaak wat meer beperkingen ervaren in hun dagelijkse activiteiten.
Fase 4: de afhankelijkheidsfase
In deze fase reageren de symptomen van parkinson steeds minder goed op medicatie. Vaak is het nodig om steeds meer en vaker medicijnen te nemen, en zelfs dan werken ze niet altijd zo goed als voorheen. Met de toenemende parkinson symptomen worden mensen in deze fase steeds afhankelijker van hun directe omgeving. Dit brengt ook extra druk met zich mee voor mantelzorgers, wat kan leiden tot verhoogde stress. Hoewel personen met parkinson nog wel kunnen staan en lopen zonder assistentie, hebben ze vaak wel een rollator of wandelstok nodig voor extra veiligheid. Hulp bij dagelijkse activiteiten zoals aankleden en wassen wordt steeds vaker noodzakelijk, en vaak zijn mensen in deze fase niet meer in staat om alleen te wonen.
Fase 5: invaliderende fase
Uiteindelijk kunnen de parkinson symptomen ervoor zorgen dat de persoon met parkinson volledig afhankelijk en zorgbehoevend wordt. Lopen en staan wordt erg lastig of volledig onmogelijk. De problemen met het evenwicht worden steeds duidelijker en de tremor maakt het moeilijk om dingen te doen. Bij mensen in deze fase zie je vaak dat ze bevriezen of struikelen wanneer ze proberen te staan of om te draaien, alsof hun voeten vastgelijmd zitten aan de vloer. Mensen in deze fase brengen dan ook het grootste deel van hun tijd door in een (rol)stoel of in bed.
De niet-motorische symptomen
Parkinson gaat verder dan alleen problemen met bewegen. De niet-motorische klachten, klachten die niets te maken hebben met beweging, kunnen gedurende alle fasen van Hoehn en Yahr én daarvoor ontstaan. Volgens veel mensen met parkinson zijn het juist de niet-motorische symptomen die het meest invaliderend zijn. Sommige klachten, zoals constipatie, last van de blaas, verminderde reuk, depressie en slaapproblemen, kunnen zelfs al tot 20 jaar vóór de klassieke motorische symptomen van parkinson optreden.
In de vroege stadia van parkinson komen symptomen zoals vermoeidheid, angstigheid, milde geheugenproblemen en pijn voor. Naarmate de parkinson vordert, krijgen mensen ook vaker last van hun blaas en ergere geheugenproblemen. Ook kan parkinson effect hebben op de seksuele gezondheid, bijvoorbeeld op de zin in seks, pijn tijdens de seks en erectie- en orgasmeproblemen. In een gevorderd stadium van parkinson kunnen mensen ook last krijgen van hallucinaties, psychoses en dementie.
Hoe snel verergert parkinson?
De snelheid waarmee parkinson verergert is bij ieder persoon anders. Over het algemeen verloopt de ziekte langzaam en kan het zo’n 10 tot 25 jaar duren voordat de ziekte de gevorderde stadia bereikt. Hoewel de snelheid per persoon veel kan verschillen, is de snelheid bij één persoon vaak wel consistent (maar ook dit is niet altijd het geval). Mensen bij wie de ziekte in de eerste stadia langzaam verloopt, vertonen vaak ook later in het proces een langzamere verslechtering. Verder zijn er een aantal factoren bekend die de snelheid van achteruitgang beïnvloeden, zoals de leeftijd waarop de eerste symptomen zich ontwikkelen, beweging en dieet, het moment waarop evenwichtsproblemen en geheugenproblemen beginnen op te spelen en de aan- of afwezigheid van een tremor.
Bronnen van de genoemde feiten van dit artikel zijn hier te vinden.
Parkinson is de snelst groeiende hersenziekte in Nederland. ParkinsonNL zet alles op alles om de ziekte af te remmen en, uiteindelijk, te voorkomen. Dat doen we door te investeren in baanbrekend onderzoek, innovaties en voorlichting. Jij kunt ook een bijdrage leveren aan de financiering van de onderzoeken.