Afgelopen januari begonnen wetenschappers van Amsterdam UMC een nieuwe studie om voorspellers van het verloop van de ziekte van Parkinson te onderzoeken, als onderdeel van de ProPark studie. Neurowetenschapper Chris Vriend vertelt over de innovatieve hersenscans die hij gebruikt. Juist bij parkinson, een ziekte die hem al vroeg interesseerde.
‘In mijn studententijd raakte ik al gefascineerd door de ziekte van Parkinson’, vertelt Chris. ‘Vooral toen ik leerde dat het niet alleen een ziekte is met bewegingsklachten. Het bleek zoveel meer te zijn. Toen dat zaadje eenmaal was geplant, wilde ik er steeds meer over weten. En het liefste wil ik iets ontdekken wat we eraan kunnen doen, zoals de behandeling verbeteren.’
De behandeling van de symptomen van de ziekte van Parkinson begint voor bijna iedereen hetzelfde. Gaandeweg wordt de medicatie aangepast. Het is lastig vooraf in te schatten wat de beste behandeling is. Chris: ‘De ziekte van Parkinson is namelijk niet één ziekte. De uitingen zijn heel divers. Bij sommigen gaat het snel en anderen langzaam. De behandeling is vaak een kwestie van uitproberen en aanpassen op basis van de klachten en bijwerkingen.’
Nieuwe MRI-scans
Vooruitkijken is nog niet mogelijk. Artsen weten niet of bepaalde symptomen of bijwerkingen van de medicijnen zullen ontstaan en ook niet wanneer dit gebeurt. Dat willen onderzoekers van de grote ProPark-studie veranderen. Chris en zijn collega hoogleraar Odile van den Heuvel voegen nieuwe scans toe aan deze studie. ‘Naast een aantal ‘standaard’ MRI-scans gebruiken wij ook twee nieuwe MRI-sequenties’, legt Chris uit. Met MRI is het mogelijk om de hersenen gedetailleerd in beeld te brengen. De sequentie die wordt gebruikt, bepaalt welke stof oplicht op de beelden, zoals het toepassen van filters in een fotocamera.
‘De twee scans die we toevoegen meten twee stofjes die bij de ziekte van Parkinson veranderen. Met de ene methode maken we neuromelanine zichtbaar, een bijproduct van de aanmaak van dopamine. Zo weet je hoeveel cellen er nog over zijn die dopamine maken. De andere scan meet ijzerstapeling. Want wat blijkt: hoe minder dopamine je hebt, hoe meer ijzer. We voegen de gegevens uit alle MRI scans samen. Dat levert extra informatie op.’
Bovendien verzamelen de onderzoekers nog meer gegevens. Denk aan de ernst van de symptomen, bijwerkingen van medicijnen en stofjes uit het bloed, de huid en de ontlasting. Met kunstmatige intelligentie willen de onderzoekers hiermee op zoek gaan naar patronen. Die patronen helpen om vooruit te kijken naar wat komen gaat bij mensen met de ziekte van Parkinson.
Betere voorspellingen
Chris verwacht zo een betere voorspelling te kunnen maken van toekomstige klachten of bijwerkingen van medicatie. Hij noemt een voorbeeld: ‘Sommige mensen zijn gevoelig voor het ontstaan van impulsief gedrag door het gebruik van medicijnen tegen de symptomen van parkinson. Dit kan een enorme impact hebben op de persoon zelf en de naasten. Als dit van te voren bekend is, kan iemand beter in de gaten worden gehouden.’ De arts kan dan de behandeling beter afstemmen op het individu.
Deze nieuwe scans zijn nog niet doorgedrongen in de klinische praktijk. Volgens Chris komt dat doordat er nog te weinig onderzoek naar gedaan is. Juist daarom vindt hij het belangrijk om de technieken nu bij meer mensen te onderzoeken. ‘Als de resultaten goed zijn, dus als de voorspellende waarde hoog genoeg is, dan verwacht ik dat deze nieuwe vormen van MRI binnen een jaar of tien in de praktijk komen.’ De huidige MRI-scanners in ziekenhuizen zijn hiervoor geschikt.
Deelnemen aan ProPark
In totaal 80 mensen met parkinson zullen meedoen aan het deelonderzoek van Chris Vriend en Odile van den Heuvel. Dit zijn allemaal deelnemers van de langlopende ProPark-studie. Je kunt je nog steeds opgeven voor dit grote onderzoek.
Het deelonderzoek met de MRI-scans is mede mogelijk gemaakt door ParkinsonNL. Zo proberen we meer kennis te verzamelen om parkinson af te remmen, te stoppen en te voorkomen. Ook jij kunt helpen met een donatie of een actie!