Onderzoekers hebben recentelijk een enorme stap voorwaarts gemaakt in het (vroegtijdig) kunnen herkennen van de ziekte van Parkinson. Zij hebben namelijk een nieuwe test ontwikkeld die de abnormale klontering van het eiwit alfa-synucleïne die kenmerkend is voor parkinson, nauwkeurig kan aantonen in hersenvocht. Zowel bij personen die al parkinsonsymptomen hebben, als ook personen die nog geen duidelijke parkinsonsymptomen hebben.
De diagnose parkinson wordt vaak pas laat gesteld, vanwege de afwezigheid van meetbare veranderingen. Ofschoon er nog geen behandelingen zijn die de ziekte kunnen stoppen, is een vroege diagnose toch waardevol omdat het onzekerheid voor de patiënt weg kan nemen. Ook voor wetenschappelijk onderzoek is het van groot belang om de diagnose objectief vast te kunnen stellen. Als vroeg in het ziekteproces vastgesteld kan worden dat iemand parkinson gaat krijgen kan gerichter gezocht worden naar een behandeling waarmee de verschijnselen uitgesteld of voorkomen kunnen worden.
Parkinson’s Progressie Marker Initiatief (PPMI)
Deze samenvatting gaat over een studie die een onderdeel is van het Parkinson’s Progressie Marker Initiatief (PPMI). Dit is een zeer grote studie die gedurende lange tijd een groep mensen volgt die verschillende stadia van de ziekte van Parkinson hebben. Hierbij wordt in het bijzonder gekeken naar klinische verschijnselen, resultaten van beeldvormend onderzoek (DAT scans etc.), digitale informatie (bijv. smartwatch), en biologische- en erfelijke “markers” van de ziekte. Het uiteindelijk doel van de studie is om betrouwbare markers, misschien het beste te vertalen als “kenmerkende meetbare signalen”, te ontdekken. Zulke markers zijn van groot belang om ontwikkeling van nieuwe behandelingen te versnellen. Het Radboud ziekenhuis in Nijmegen neemt ook deel in deze studie, dus wie weet gaat deze studie wel een beetje over jou of een bekende van jou.
Omvang en kwaliteit
Bijzonder aan deze studie is de omvang (1123 deelnemers) en de kwaliteit van de gegevens waarmee gewerkt is. De onderzochte groepen hadden:
- De ziekte van Parkinson (545 deelnemers, vaak bevestigd met behulp van dopamine scans)
- Voortekenen van parkinson (54 deelnemers waarvan 18 met beperkt reukvermogen en 33 met stoornissen in de REM slaap)
- 310 deelnemers zonder ziektesymptomen maar wel drager van belangrijke genetische mutaties gerelateerd aan parkinson (159 met een LRRK2-mutatie Gly2019Ser en 151 met een GBA-mutatie Asn409Ser)
Erg belangrijk is ook dat er een goede controlegroep (163 deelnemers) is meegenomen met gezonde vrijwilligers uit dezelfde geslachts- en leeftijdsgroepen.
Alfa-synucleïne
De marker die hier werd onderzocht is alfa-synucleïne, een eiwit dat een belangrijke rol speelt bij de ziekte van Parkinson. Natuurlijk alfa-synucleïne heeft een nuttige rol, maar er zijn ook foute vormen van het eiwit, die schadelijk zijn, en deel uitmaken van de kenmerkende Lewy-lichaampjes. Al in een vroeg stadium van de ziekte komen zeer kleine hoeveelheden voor in het hersenvocht. Het is mogelijk om die kleine hoeveelheden toch te detecteren met behulp van een test waarbij de aanwezige hoeveelheid eerst langs kunstmatige weg vermenigvuldigd wordt. Deze techniek, seed amplification assay (SAA) genaamd, is aanvankelijk ontwikkeld voor de detectie van een ander eiwit, maar is nu ook beschikbaar voor de bepaling van foute vormen van alfa-synucleïne in hersenvocht (hierna afgekort als ASn-SAA).
Wat blijkt?
- Het is mogelijk om met deze techniek met hoge gevoeligheid en betrouwbaarheid vast te stellen of iemand de ziekte van Parkinson heeft.
- Het is zelfs mogelijk de ziekte te ontdekken vóórdat iemand op de klassieke methode gediagnostiseerd kon worden (al geruime tijd vóórdat een DAT-SPECT scan positief wordt kan er een positief signaal op de ASn-SAA test gezien worden).
- Deze test laat verschillen zien tussen groepen met LRRK- en GBA-mutaties. Bij mensen met een LRRK-mutatie was de ASn-SAA test veel vaker negatief.
- Op basis van deze test lijkt het mogelijk om de studieopzet voor behandelingen die gericht zijn op het LRRK-systeem of op het GBA-systeem aanzienlijk te verbeteren.
- Er is een duidelijk correlatie tussen een positieve ASn-SAA test en het later vinden van Lewy-lichaampjes in de hersenen. De patiënten met een negatieve test lijken een andere vorm van parkinson te hebben.
Het is al langer bekend dat voorloper symptomen, zoals bijvoorbeeld verminderd reukvermogen, al jaren aanwezig kunnen zijn voordat er veranderingen in het dopamine systeem kunnen worden waargenomen. Het blijkt nu dus wel mogelijk om al in die vroege periode veranderingen in het hersenvocht waar te nemen. Een grote stap vooruit.
Voorspellende waarde
Het is nog niet mogelijk om vast te stellen wat de voorspellende waarde is van de ASn-SAA test. Daarvoor zullen patiënten voor langere tijd gevolgd moeten worden in nieuw onderzoek, waarbij dan ook kan worden nagegaan of het zo is dat hogere waarden op de ASn-SAA test een goede maat zijn voor het ziektebeloop.
Bron: Parkinson Vereniging
ParkinsonNL wil zo snel mogelijk de ziekte afremmen en genezen en tegelijk de zorg verbeteren voor mensen die nú parkinson hebben. Daarom investeren we in onderzoek en innovaties die het verschil maken voor mensen met parkinson.